همه چیز درباره سنگ های ادراری (1)

در این مقاله مطالعه می کنید:

سنگ های ادراری بر اساس اندازه، علت، ترکیبات و محل قرار گیری دسته بندی می شوند. بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما ممکن است این بیماری بی علامت نیز باشد. در ادامه مطلب، کالیس کلیه را توضیح خواهیم داد.

طبقه بندی سنگ های ادراری

سنگ های ادراری بر اساس اندازه سنگ، محل، ویژگی سنگ در عکس های رادیوگرافی، علت تشکیل سنگ، ترکیبات تشکیل دهنده سنگ و خطر عود سنگ طبقه بندی می شوند.

1) اندازه سنگ

اندازه سنگ معمولا بر اساس یک یا دو بعد سنگ بیان می شود، و به صورت تا 5 میلی متر، 5 تا 10، 10 تا 20، و بزرگ تر از 20 میلی متر در بزرگترین قطر سنگ طبقه بندی می شوند.

2) محل سنگ

سنگ ها را براساس محل آناتومیکی آن می توان تقسیم کرد: به صورت بخش (کالیس) فوقانی، میانی، یا تحتانی کلیه; لگنچه کلیه; بخش فوقانی، میانی یا تحتانی حالب; و مثانه.

3) ویژگی سنگ در عکس رادیولوژی

سنگ ها را می توان بر اساس ویژگی که در عکس ساده رادیولوژی (KUB) دارند طبقه بندی کرد. سنگ هایی که در KUB به خوبی دیده می شوند، سنگ هایی که به سختی در KUB دیده می شوند و سنگ هایی که در KUB دیده نمی شوند.

4) علت تشکیل سنگ

سنگ ها را می توان بر اساس علت تشکیل دهنده سنگ طبقه بندی کرد: عفونت ها، علل غیر عفونی ( سنگ های عفونی و سنگ های غیر عفونی); نقص های ژنتیکی; یا سنگ های ادراری ناشی از مصرف داروها.

سنگ های ادراری غیر عفونی:

  • سنگ های اگزالات کلسیم
  • سنگ های فسفات کلسیم (شامل بروشیت و کربنات اپاتیت)
  • سنگ های اسید اوریکی

سنگ های ادراری عفونی:

  • سنگ های فسفات آمونیوم منیزیوم
  • آپاتیت کربنات
  • اورات آمونیوم

سنگ های ادراری با علل ژنتیکی:

  • سنگ های سیستین
  • سنگ های گزانتین
  • 2،8 دی هیدروکسی آدنین
 

سنگ مثانه

5) ترکیبات تشکیل دهنده سنگ

جنبه های متابولیک در تشکیل سنگ مهم هستند، لذا ارزیابی متابولیک برای رد هرگونه اختلالی مهم است. آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات متابولیکی پایه تشخیص و تصمیم گیری برای درمان مناسب بعدی است. سنگ ها اغلب از ترکیبی از مواد مختلف تشکیل می شوند، و لی مهم ترین ماده آن است که بزرگ ترین بخش سنگ را تشکیل می دهند.

6) افرادی که در معرض سنگ سازی هستند

افرادی که یک بار به سنگ کلیه مبتلا شده اند حدود 50 درصد احتمال دارد تا در طول عمر دچار عود سنگ شوند. در 10 درصد افراد احتمال عود سنگ بالاست. احتمال کم یا زیاد بودن عود سنگ براساس نوع سنگ و شدت بیماری تعیین می گردد.

فاکتورهای عمومی:

  • بروز زود هنگام سنگ (بویژه بچه ها و نوجوانان)
  • سابقه خانوادگی تشکیل سنگ
  • سنگ های حاوی بروشیت (فسفات هیدروژن کلسیم)
  • سنگ های حاوی اسید اوریک و اورات
  • سنگ های عفونی
  • افراد تک کلیه (تک کلیه بودن به خودی خود خطر تشکیل سنگ را افزایش نمی دهد، اما پیشگیری از سنگ در این افراد اهمیت بیشتری دارد

بیماری هایی که با تشکیل سنگ همراه است:

  • پرکاری غده پاراتیروئید (هایپرپارا تیروئیدیسم)
  • رسوب منتشر کلسیم در بافت کلیوی (نفروکلسینوزیس)
  • بیماری های دستگاه گوارش ( مثل بایپس ژژونو- ایلئال)، برداشتن بخشی از روده، بیماری کرون، سوء جذب
  • سارکوئیدوزیس

سنگ های با منشاء ژنتیکی:

  • سیستینوری (دفع سیستین در ادرار)
  • هیپراگزالوری اولیه (افزایش دفع بیش از حد طبیعی اگزالت تسط ادرار)
  • اسیدوز توبولار کلیوی (نوع 1)
  • 2،8 دی هیدروکسی آدنین
  • گزانتونوری (دفع گزانتین توسط ادرار)
  • سندروم لش – نیهان
  • سیستیک فیبروزیس

اختلالات آناتومیکی که با سنگ سازی همراه می شوند:

  • کلیه اسفنجی مدولاری ( اتساع لوله های کلیوی)
  • انسداد محل اتصال حالب به لگنچه
  • دیورتیکول کالیس، کیست کالیس
  • تنگی حالب
  • برگشت ادرار از مثانه به کلیه
  • کلیه های نعل اسبی
  • یورتروسل ( گشادی محل اتصال حالب به مثانه)
 

سنگ ادراری

تشخیص سنگ های ادراری

تصویربرداری تشخیصی

بیماران با سنگ های ادراری معمولا با درد پهلو، تهوع، و گاهی اوقات تب مراجعه می کنند، اما همچنین ممکن است بدون علامت باشند.ارزیابی دقیق شامل گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد. تشخیص بالینی باید با تصویربرداری مناسب تائید شود. سونوگرافی اولین اقدام تشخیصی است که توصیه می شود. این روش بی خطر ( فقدان خطر اشعه)، کم هزینه و قابل تکرار است. سونوگرافی می تواند سنگ های کالیس (حجره های کلیه)، لگنچه کلیه و همچنین محل اتصال حالب به لگنچه و محل اتصال حالب به مثانه را نشان داده و اتساع مجاری ادراری ناشی از انسداد بوجود آمده توسط سنگ را مشخص می کند. حساسیت و در واقع توانایی سونوگرافی برای تشخیص سنگ بر اساس اندازه و محل سنگ متفاوت بوده و در کل حدود 78 درصد است.

عکس ساده شکم (KUB) حساسیت و توانایی 44 تا 77 درصد در تشخیص سنگ ادراری دارد. سی تی اسکن بدون ماده رنگی (بدون کنتراست) روش تصویربرداری استاندارد برای تشخیص درد حاد پهلو می باشد و مدت هاست که جایگزین عکس رنگی سیستم ادراری (IVP) شده است.

کالیس کلیه

آیا می دانید کالیس کلیه چیست و چه کاری انجام می دهد؟ در ابتدا باید گفت که کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل بوده که بصورت عمودی در دو طرف ستون مهره ها در پشت شکم و زیر عضله دیافراگم قرار گرفته اند.  کلیه از دو بخش اصلی تشکیل شده است.

الف) بافت کلیه که مسئول تصفیه خون می باشد بطوریکه خون با عبور از آن پالایش و مواد زائد همراه با بخشی از آب بدن از آن گرفته شده و بدین طریق ادرار تشکیل می شود. البته بافت کلیه کارکردهای دیگری هم دارد که موضوع بحث الان ما نیست مثل تنظیم فشار خون، ساخت ویتامین دی و …. .

ب) سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است  که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را بوجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحا “کالیس” گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند:

حالب لوله ای است که ادرار جمع شده در لگنچه کلیه را به سمت مثانه هدایت می کند. لذا حالب به محاذات (هم تراز) لگنچه، و لگنچه نیز هم به محاذات (هم تراز و هم سطح) کالیس های میانی قرار دارد. به همین دلیل سنگ هایی که در کالیس های فوقانی یا میانی قرار دارند بدنبال ورزش یا انجام سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL، احتمال بیشتری برای حرکت کردن  و دفع دارند تا سنگ های کالیس تحتانی. کالیس های تحتانی پایین تر از سطح لگنچه قرار دارند لذا  بدلیل نیروی جاذبه شانس حرکت مسیر رو به بالای سنگ و رفتن به سمت لگنچه و خروج از کلیه خیلی کم می باشد. از همین رو، سنگ های کالیس تحتانی کمتر به درمان سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL‌ پاسخ می دهند و روش درمانی RIRS یا PCNL براساس شرایط مناسب تر است.

البته در سنگ های کالیس تحتانی اگر سایز سنگ بزرگ نباشد و باعث درد، انسداد در مسیر خروج ادرار و یا عفونت نشده باشد می توان با سونوگرافی دوره ای هر 6  تا 12 ماه فقط تحت نظر داشت و اقدام درمانی خاصی انجام نداد. البته برای پیشگیری از بزرگتر شدن سنگ بایستی مایعات بویژه آب بیشتر نوشید (حداقل 12 لیوان در روز)، تحرک و فعالیت داشت، رژیم غذایی مناسبی را رعایت کرد، آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ انجام داد و در نهایت در صورت صلاحدید پزشک دارو استفاده کرد.

کالیس کلیه

میکرولیتیازیس کلیه چیست؟

به شن ریزه های کوچکتر از 3 میلی متر که در کالیس ها یا لگنچه کلیه توسط سونوگرافی شناسایی می شوند میکرولیتیازیس می گویند. این شن ریزه ها بخودی خود خطری برای کلیه ها ندارند ولی می توانند در آینده بزرگتر شده و مشکل ساز شوند لذا اقدامات پیشگیری کننده را بایستی مد نظر داشت که عبارتند از:

  • مصرف زیاد مایعات بویژه آب (حداقل 12 لیوان در روز)
  • تحرک و فعالیت بویژه ورزش های هوازی
  • رژیم غذایی مناسبی
  • پیگیری سالانه با سونوگرافی
  • انجام آزمایشات مرتبط با ارزیابی علت تشکیل سنگ

در ادامه با مقاله ای در رابطه با درمان سنگ های ادراری همراه باشید.

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی

 دکتر محمد جباری
دکتر محمد جباری

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری و تناسلی همچنین فلوشیپ فوق تخصصی ارولوژی ترمیمی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و عضو هیئت علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و عضو انجمن علمی ارولوژی ایران می باشد.

آیا این مطلب مفید بود؟ لطفا به آن امتیاز دهید
4.2/5 - (107 امتیاز)

سیستم پرسش و پاسخ

ثبت سوال جدید

برای ثبت پرسش خود از دکتر می توانید از این قسمت استفاده کنید.پاسخ شما تا 2روز از طریق پیامک و ایمیل اطلاع رسانی خواهد شد.

پیگیری سوال قبل

   برای پیگیری پاسخ سوال خودتون و نمایش آن کد رهگیری خود را در این قسمت وارد کنید.
تصاویر پیوست امکان انتخاب تا ۵ تصویر وجود دارد. جهت انتخاب چندگانه کلید Ctrl را نگه دارید. (فرمت های مجاز شامل png, gif و jpg می باشد و حداکثر حجم هر تصویر ۸ مگابایت است.)
© همیارسیستم
  • تصویر کاربر mjh دوشنبه ۱۸ اسفند ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 414 مشاهده پرسش
    سلام،بعد از مبتلا شدن به کرنا و استفاده از کرتن ها در بیمارستان تکرر ادرار داشتم ،و کمر درد دردی در ناحیه کلیه ها نبود و خونی هم مشاهده نکردم ،یه سونو گرافی کلیه و کبد دادم که در جواب سونو سنگ ۹ میلیمتر در پل تحتانی کلیه راست و دو سنگ ۵ میلیمتری د رکالیس تحتانی کلیه چپ و ۷ میلیمتری در کالیس میانی کالیس میانی راست دیده می شود ،اصلا خدا رو شکر دردی ندارم فعلا ،به نظر شما چیکار کنم ،با دارو حل می شه ؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری دوشنبه ۱۸ اسفند ۹۹( 3 سال پیش)

      سلام
      با دارو حل نمیشه ولی اگر دردی ندارید فعلا می توانید با سونوگرافی هر 6 ماه پیگیری کنید. اگر بخواهید درمان کنید من روش جراحی بسته بنام PCN را توصیه می کنم 

  • تصویر کاربر محمد جمعه ۱۷ بهمن ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 433 مشاهده پرسش
    سلام و عرض ادب . خسته نباشید .
    چند روزی میشه که در ادرار خودن دیده میشه .
    به رنگ تیره یا همون رنگ کولا . امروز صبح هم با درد کلیه از خواب بیدار شدم ...
    لازم به ذکرست ، که چند شبانه روز به مقدار زیادی آب لیمو ترش و عسل استفاده کردم . حتی شب قبل از خوابیدن و دراز کشیدن هم مصرف کردم . آیا این باعث میشود که خون در ادرار باشد ؟

    آقای دکتر ، من همین یوال را در سایت پرسیدم و مبلغ ده هزار تومن هم واریز کردم .

    كاربر گرامي پرسش شما با موفقيت در سيستم ثبت شد. كد رهگيري شما: TzDK5215078
    با تشكر دكتر محمد جباری


    این هم مدرک☝


    اما جواب دریافت نکردم .
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱۷ بهمن ۹۹( 3 سال پیش)

      سلام
      من این سوال را یکبار پایشخ دادم اگر هنوز پاسخی دریافت نگرده اید بفرمائید

  • تصویر کاربر حمید جمعه ۱۳ تیر ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 385 مشاهده پرسش
    با سلام نتیجه سیتی ایکن دو عدد سنگ 8 و 9 سانت در سینوس کلیه نشان میدهد که به گفته دکتر چون در سینوس کلیه هست مشکلی ایجاد نمی کند و نیاز به درمان ندارد. آیا هیچ راه حلی ندارد؟؟
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری جمعه ۱۳ تیر ۹۹( 3 سال پیش)

      سلام

      راه حل درآوردنش از وجود خود سنگ ها آسیب رسان تر هست لذا تا زمانی که مشکل جدی ایجاد نمی کنند بهتره کاری به کارشان نداشت و فقط با سونوی سالیان پیگیری کرد

  • تصویر کاربر پژمان پنجشنبه ۲۲ خرداد ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 397 مشاهده پرسش
    سلام درد بسیار زیادی در بیضه و کلیه سمت راستم دارم.دکتر‌گفت‌سنگ‌داری ولی اصلا‌راجع به دفع و‌درمانش نتونست توضیحی بده و‌کامل نبود صحبتاش‌با‌وجود متخصص بودنش!عکسها ی سونوگرافی دیروز رو براتون ارسال کردم متشکرم‌از کار‌بزرگی‌که انجام میدی
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری پنجشنبه ۲۲ خرداد ۹۹( 3 سال پیش)

      سلام عکس بطور صحیح بارگذاری و ارسال نشده است. لطفا در همین بخش با حجم مناسب مجدد ارسال کنید.

  • تصویر کاربر شهاب چهارشنبه ۳ اردیبهشت ۹۹( 3 سال پیش) تعداد بازدید: 581 مشاهده پرسش
    با سلام خدمت دکتر عزیز
    بنده بمدت 2 سال قرص اومونیک 4 درصد استفاده میکردم که یک ماهه بخاطر حساسیت و دلپیچه قطع کردم و قبلا ادرار راحتی داشتم ولی الان یکم ادرارم کمتر شده و کلیه هام یکم درد دارن سونوو جواب آزمایشمو میفرستم خدمتتون جهت راهنمایی 63 سال سن دارم.متشکرم
    1. تصویر کاربر دکتر محمد جباری چهارشنبه ۳ اردیبهشت ۹۹( 3 سال پیش)

      سلام

      م یتوانید قرص ترازوسین 2 میلی یکساعت قبل از خواب را جایگزین کنید

درحال دریافت اطلاعات

از دکتر بپرسید

ویزیت Whatsapp

تماس با مطب

نوبت دهی اینترنتی

پرسش از دکتر