عمل سنگ مثانه یا سیستولیتولاپاکسی رایج‌ترین روشی است که برای درمان سنگ مثانه استفاده می‌شود. سنگ‌های مثانه رسوبات سختی از مواد معدنی هستند که در داخل مثانه تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها زمانی ایجاد می‌شود که افراد در تخلیه کامل مثانه خود مشکل دارند و مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ، متبلور می‌شوند. در این مطلب قصد داریم اطلاعات جامع و مفیدی را راجع به جراحی سنگ مثانه، اقدامات قبل و بعد از آن به شما ارائه دهیم. همچنین راهکارهای مفیدی را برای پیشگیری از سنگ مثانه با شما به اشتراک می‌گذاریم.
سنگ مثانه چیست؟
سنگ مثانه توده‌های سخت و رسوبی در مثانه هستند که از مواد معدنی موجود در ادرار مانند کلسیم، اسید اوریک و فسفات تشکیل می‌شوند. معمولا سنگ‌های کوچک را می‌توان با نوشیدن آب زیاد از مثانه خارج کرد. اما، در‌صورتی‌که نتوانید مثانه خود را به طور کامل از ادرار خالی کنید، این کار تاثیری نداشته و به جراحی نیاز دارید. سنگ مثانه در مردان بیشتر از زنان رایج است و به طور معمول در افراد مسن رخ می‌دهد. برخی از علائم سنگ مثانه شامل موارد زیر است:
- احساس درد و سوزش در هنگام دفع ادرار
- تکرر ادرار
- احساس پری در مثانه
- وجود خون در ادرار
- درد در ناحیه شکم یا لگن
- حالت تهوع و استفراغ
سنگ مثانه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
عفونت دستگاه ادراری می‌تواند به تشکیل سنگ در مثانه کمک کند یا در نتیجه سنگ مثانه به‌وجود بیاید. بنابراین، آزمایش ادرار برای بررسی عفونت انجام می‌شود. معمولا از سی تی اسکن و سونوگرافی نیز برای تشخیص و ارائه تصاویر از سنگ مثانه استفاده می‌کنند.
درمان سنگ مثانه چگونه است؟
درمان سنگ مثانه به اندازه و محل سنگ بستگی دارد. سنگ‌های کوچک ممکن است به طور خود‌به‌خود دفع شوند. اما، سنگ‌های بزرگ‌تر نیاز به درمان دارند. برخی از روش‌های درمان سنگ مثانه شامل موارد زیر است:
دارو درمانی: برای کمک به دفع سنگ‌های کوچک از دارو استفاده می‌شود.
سنگ شکنی برون اندامی(ESWL) : در این تکنیک از امواج شوک برای شکستن سنگ‌های بزرگ استفاده می‌شود.
سیستوسکوپی: در روش سیستوسکوپی یک دوربین کوچک از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود. سپس سنگ‌ها مشاهده شده و برداشته می‌شوند.
جراحی باز: در موارد نادر برای برداشتن سنگ‌های بزرگ از جراحی باز استفاده می‌شود.
جراحی سنگ مثانه به چه صورت است؟
سیستولیتولاپاکسی از طریق مجرای ادراری، معمولا تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود. بنابراین، در زمان عمل نباید دردی احساس کنید. در طی این عمل، جراح یک لوله کوچک را که انتهای آن به یک دوربین متصل است، وارد مجرای ادرار بیمار می‌کند. این دوربین که سیستوسکوپ نام دارد به پیدا کردن مکان سنگ مثانه کمک می‌کند.
سپس از دستگاه سنگ شکن، لیزر یا امواج اولتراسوند برای خرد کردن سنگ‌های مثانه به قطعات ریز استفاده می‌شود. این سنگریزه‌ها می‌تواند با کمک مایعات از مثانه شما شسته شود. در طول عمل سنگ مثانه خطر ابتلا به عفونت وجود دارد. بنابراین، برای جلوگیری از عفونت بعد از عمل آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
برای درمان کودکان معمولا سیستولیتولاپاکسی از راه پوست انجام می‌شود؛ زیرا ممکن است به مجرای ادرار آن‌ها آسیب برسد. این روش گاهی اوقات برای افراد بزرگسالی که مبتلا به سنگ مثانه بزرگ هستند هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. عمل سنگ مثانه از راه پوست با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می‌شود. سپس جراح به جای قرار دادن لوله در مجرای ادرار، بریدگی کوچکی در پوست قسمت تحتانی شکم ایجاد می‌کند. بعد از آن برش دیگری در مثانه ایجاد می‌شود تا بتوان سنگ‌ها را خارج کرد.
چه اقداماتی را باید قبل از عمل سنگ مثانه انجام دهیم؟
قبل از عمل سنگ مثانه باید با جراح راجع به سوابق پزشکی خود صحبت کنید و برخی آزمایش‌ها و معاینات لازم را انجام دهید. همچنین لازم است مصرف داروهای خاص را طبق دستور پزشک قطع کنید. از‌طرف‌دیگر باید از نیمه شب قبل از عمل، خوردن و نوشیدن را متوقف کنید.
چه اقداماتی را باید بعد از عمل جراحی سنگ مثانه انجام داد؟
معمولا بیماران در روز جراحی مرخص می‌شوند و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند. بعد از جراحی مقداری لخته خون و سنگ‌های کوچک را در ادرار خود مشاهده می‌کنید. همچنین ممکن است تا چند روز به هنگام دفع ادرار سوزش داشته باشید و درد خفیفی در ناحیه پایین شکم احساس کنید. برای کنترل درد می‌توانید از داروهای مسکن تجویزی استفاده کنید. اما، در‌صورتی‌که به عوارضی مانند تب، درد و تورم در ناحیه شکم، ناتوانی در ادرار کردن دچار شدید، بهتر است با مطب پزشک تماس بگیرید.
بعد از بیهوشی، بهتر است تغذیه خود را با مایعات شفاف مانند آب شروع کنید. نوشیدن مایعات زیاد کمک می‌کند که لخته‌های خون و یا سنگ‌های کوچک از طریق ادرار دفع شود. همچنین سعی کنید از خوردن غذاهای سنگین خودداری کنید و مقدار زیادی فیبر را برای جلوگیری از یبوست در رژیم غذایی خود بگنجانید.
بعد از عمل سنگ مثانه باید به مدت 2 تا 4 هفته از انجام فعالیت‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. اما، بهتر است به انجام فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی بپردازید. 7 تا 10 روز پس از ترخیص، ممکن است نیاز به ویزیت بعد از عمل داشته باشید. بنابراین، برای بررسی وضعیت خود به پزشک مراجعه کنید.
برای پیشگیری از سنگ مثانه چه باید کرد؟
سنگ‌های مثانه معمولا به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شوند که پیشگیری از آن دشوار است. برخی بیماری‌های اورولوژیک مانند بزرگی پروستات خطر ابتلا به سنگ مثانه را افزایش می‌دهد. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان این بیماری‌ها می‌تواند از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری کند. از‌طرف‌دیگر با رعایت نکات زیر می‌توانید شانس ابتلا به سنگ مثانه را کاهش دهید:
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید: نوشیدن مایعات بیشتر به‌ویژه آب می‌تواند به پیشگیری از سنگ مثانه کمک کند؛ زیرا مصرف مایعات، غلظت مواد معدنی را در مثانه کاهش می‌دهد. مقدار آبی که باید بنوشید به مواردی مانند سن، میزان سلامت و سطح فعالیت شما بستگی دارد.
- از رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای پر نمک و اسیدی خودداری کنید.
- وزن خود را متعادل نگه دارید.
- در صورت ابتلا به عفونت ادراری، به موقع آن را درمان کنید.
دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی
